Tire tarihi, kültürü ve doğal güzellikleri ile Türkiye’nin en gözde kentlerinden biridir. Yüzlerce tarihi yapısı, müzesi, el sanatları, evleri, çarşısı ve yemek çeşitleri ile zengin turizm değerlerine sahiptir.
İzmir’e 80 km, Selçuk’a 40 km. uzaklıktadır. Günlük turlar için her türlü olanağa sahip olan kent, ilginç tarihi ve doğal değerleri ile bir açık hava müzesidir. Ekolojik dengenin henüz bozulmadığı dağlarındaki restoranları ve piknik yerleri anılardan silinmeyecek güzelliktedir.
Camileri, medreseleri, hanları, hamamları, çeşmeleri, türbeleri, tekkeleri ve daracık sokaklarıyla tarihsel mirası, doğal konumlarında paylaşmak tüm insanların beklentisidir dört bin yıllık bir şehirden…
1339 yılında Selçuklu ailesinden Bahadır Bey tarafından yaptırılan Mescit Tire’nin bilinen ilk dini yapısıdır. Mescit bugün kullanılmamaktadır.
Aydınoğulları Beyliğine son veren II. Murat’ın kumandanlarından Halil Yahşi Bey tarafından yaptırılmıştır. Kentteki ilk Osmanlı eseridir. 1441 tarihli vakfiyesi bulunan zaviyenin en önemli özelliği ibadet mekanlarının yarım kubbe ile büyütülen ilk örneği olmasıdır.Ana bölümün doğu ve batısındaki bölümler Mevlevihanelerdir. Bu zaviyenin vakıfları içinde yer alan Tahtakale Çarşısı halen Tire’nin kullanılan Merkez Çarşısı konumundadır. Yeşil İmaret Zaviyesi 1936-1971 yılları arasında Müze olarak kullanılmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Sadrazamı ve Yavuz Sultan Selim’in damadı Lütfü Paşa tarafından 1500’lü yılların başında yaptırılmıştır.Klasik Osmanlı Devrinin seçkin eserlerinden olup, en belirgin özelliği ahşap süslemeleridir.
Yeniçeri Kethüdası Behram Bey tarafından 1597 yılında yaptırılmıştır. Cami kesme taşlardan yapılmış Tire’de tek örnektir. Mimarı Kasımpaşalı Osman’dır. Banisinin türbesi Kahire’de İmam-ı Şafii’nin yanındadır.
14. yüzyılda yapılmış cami altıgen planlı olup, ilk Rumeli Beylerbeyi Mecdeddin tarafından yaptırılmıştır. Timur Ankara savaşından sonra Tire’de kışladığı süre içinde Cuma namazlarını burada kılmıştır.Allah ve Bismillah sözcükleri nin ustaca yerleştirildiği plaketler, yivler arasında dik olarak minare gövdesini süsler.
Tire’nin en geniş haremli camisi olup Aydınoğlu Cüneyt Bey tarafından yaptırılmıştır.Belgelerde Camii-üş Şehir (Şehir Camisi) diye geçmektedir.Evliya Çelebi’nin 2 kapısı vardır dediği caminin bugün üç kapısı bulunmaktadır. Kentin en büyük camisi olup, Bizansın metropol kilisesi ikencamiye çevrilmiştir.
Tire’nin Yeniceköy semtindeki cami Hamza Ağa tarafından l684 yılında yaptırılmıştır. Evliya Çelebi Yeniceköyden Yenice kasabası diye söz eder. Yeniceköy’ü anlatırken Kurşunlu Cami, medrese, han, hamam, tekke, mektep, imaret ve çeşmelerle süslü, ikibin kiremit örtülü evli şirin bir kasabadır. Kırım’ın bahçe sarayından ve Kaçı Bağlarından bile güzeldir, demiştir.
14. yüzyılda Kurt Bey ve Doğancılar Aşireti tarafından yaptırılmış olan zaviye iki sahipli olup, Tire’nin ilk zaviyesi olması açısından önemlidir. Tire tuğla sanatının eşsiz örneklerinden biri olan minaresi çam ağacı kozalağı şeklinde olup, çevrede daha çok güdük minare olarak tanınır.
1441 yılında Yoğurtlu Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Ayni avluyu paylaşan cami. medrese, imarethane ve rasathaneden oluşmaktadır. Hamamı yıkılmıştır. Özellikle rasathanesi Osmanlı Tarihi açısından önemlidir. Bir yapılar topluluğu özelliği taşıması bakımından ilginçtir.
Banisi Kanuni ve II. Selim devri Sadrazamlarından Ferhat Paşa’nın oğlu Hasan Çavuş’tur. Kimi kaynaklarda cami planının Mimar Sinan tarafından yapıldığı yer almaktadır. 16. yüzyıl eserlerindendir. Camide görülen mihrap, minber ve kalem işçiliği yanında, şadırvanındaki bordür halindeki çiçek bezemeleri dikkati çekmektedir.
İlçemizin 2 km kuzeybatısında yer alan Cami II. Beyazıt’ın Şeyhülislamı Molla Arap takma adlı Ali Arabi tarafından yaptırılmıştır. Cami, hamam ve medreseden oluşan külliyenin medresesi Kanuni Devrinin ünlü kişilerini yetiştirmiştir. Kayıtlar bu medresenin yüksek okul statüsünde olduğunu göstermektedir.
Bu cami Aydınoğlu Cüneyt Beyin kardeşi Karahasan tarafından 1440 tarihlerinde yaptırılmıştır. Minare gövdesi özgün formunu mısır koçanındaki dizileri andıran yivli yapısından almaktadır.
